لیزر و کاربردهای آن
اولین بار لیزرها بیش از 40 سال قبل برای درمان ضایعات پوستی استفاده شدند. به تدریج با پیشرفت تکنولوژی در پزشکی انواع تخصص یافته تری از لیزرها در حیطه کاربردهای پوستی به بازار آمدند. لیزرها درواقع نورهای متمرکزشده پرقدرت با طول موج های مشخص هستند که قابلیت جذب در مولکول هدف را پیدا کرده اند.
لیزر یک نوع نور برانگیخته شده و پر انرژی است که در شرایط عادی در طبیعت دیده نمی شود، ولی با تکنولوژی و وسایل خاص می توان آن را ایجاد کرد. لیزر با نور معمولی تفاوت هایی دارد که این ویژگی ها باعث توانایی ها و کاربردهای خاص لیزر می شود.
نور معمولی مرکب از چندین انرژی نورانی مرئی و نامرئی است که اشعه ماوراءبنفش با کمترین طول موج ها تا اشعه مادون قرمز با بیشترین طول موج ها را در بر می گیرد. اما لیزر تنها از یک نوع انرژی نورانی با طول موج مشخص ساخته شده است، لذا به آن نور تک رنگ» هم می گویند.
تفاوت دیگر لیزر با نور معمولی انرژی آن می باشد که گاهی حتی چند هزار برابر نور معمولی می تواند انرژی داشته باشد. بالاخره ویژگی سوم لیزر دقت و پایین بودن خاصیت انتشار نور لیزر است. بطوریکه در دستگاه های دقیق لیزر نور تابیده شده در فاصله چند صد متری کاملاً مسیر مستقیم خود را حفظ کرده و شعاع دایره محل تابش در نزدیکی منبع لیزر تقریباً مساوی شعاع تابش در چند صد متری منبع می باشد.
این خصوصیات لیزر باعث شده که کاربردهای فراوانی در صنایع نظامی، غیرنظامی، علوم و تحقیقات و همچنین شاخه های مختلف پزشکی پیدا کند.
کاربرد لیزر در پزشکی و از جمله بیماری های پوستی از حدود 40 سال پیش بصورت تحقیقاتی شروع شده و با آمدن دستگاه های جدیدتر که مؤثرتر و کم عارضه تر هستند جایگاه ویژه و وسیعی در درمان بیماری ها، پیدا کرده است.
مکانیسم انرژی لیزر جذب انرژی نورانی توسط مولکول های بافتی است. همانطوری که در اثر تابش نور خورشید اشیاء بتدریج گرم می شوند، تابش لیزر نیز باعث گرم شدن، داغ شدن و نهایتاً تخریب بعضی مولکول های حساس بافتی می شود.
از آنجایی که لیزر تک طول موج می باشد، فقط باعث داغ شدن و تخریب ساختمان های خاصی می شود. در حالی که افزایش حرارت در ساختمان های مجاور که حساس نیستند زیاد قابل توجه نمی باشد. لذا با انتخاب لیزر مناسب و با دانستن ویژگی های بافتی می توان ضایعه مورد نظر را تخریب کرد در حالیکه کمترین صدمه ممکن به ساختمان های مجاور آن وارد شود. به طور مثال لیزری که طول موج حدود 585 نانومتر می باشد (Pulse dye laser) بیشتر روی ساختمان های عروقی اثر می کند. لذا در مورد عروق واریسی پوست، ضایعات همانژیومی و لکه ها و خال های عروقی به کار می رود.
پرکاربردترین لیزرهای پوست:
لیزر کربن دی اکساید( (CO2: این لیزر از قدیمی ترین و پرکاربردترین دستگاه های لیزر می باشد که به علت داشتن انرژی زیاد در برداشتن خال، زگیل و کلیه زوائد پوستی کاربرد دارد. از این لیزر در موارد لایه برداری عمقی پوست، لیفتینگ و درمان جای زخم می توان استفاده کرد. یک نوع جدیدتر از این لیزر که به لیزر فرکشنال معروف است(Fractional CO2) ، برای درمان لک های مقاوم به درمان، ترک های پوستی، منافذ پوست و جای جوش کاربرد دارد.
لیزر اربیوم (Erbium): بیشترین کاربرد این لیزر در جوانسازی پوست می باشد، زیرا می تواند لایه بسیار نازکی از پوست را بردارد. از این رو برای لایه برداری، رفع چروک های ظریف پوست و درمان جای جوش های سطحی مناسب است.
لیزر ان دی یاگ (Nd: Yag): بیشتر برای تغییرات رنگ و لک های پوستی، رگ های زیرپوستی مانند واریس و برداشتن تاتو به کار می رود. این لیزر در رفع موهای زائد نیز به کار می رود.
لیزر الکساندرایت (Alexandrite): اگرچه کاربرد عمده این لیزر در رفع موهای زائد می باشد، با این حال از لیزر الکساندرایت می توان به خوبی در برداشتن تاتو و سایر لک های پوستی استفاده کرد.
لیزر و زیبایی
یکی از مصارف لیزر، تأثیر آن بر افزایش زیبایی پوست و انجام کارهایی است که به زیبایی و جوانسازی پوست کمک می‌کنند. عمده استفاده‌های لیزر در زمینه زیبایی عبارتند از:
١- پاکسازی تتو
مهم‌ترین و بیشترین مراجعان برای استفاده از لیزر در زمینه زیبایی را در حال حاضر افرادی تشکیل می‌دهند که می‌خواهند تتو (خالکوبی) را از سطح پوستشان پاک کنند. در خانم‌ها بیشتر این کار در قسمت ابرو و خط لب است و در آقایان هم به شکل خالکوبی در سطح بدن.
قبلاً این پاکسازی با اسید انجام می‌شد که احتمال ایجاد گوشت اضافه داشت؛ اما با لیزرهای متنوع و جدید در جلسات مختلف و در فاصله معمول بین ٤ تا ٦ هفته می‌توان این ضایعات را کم‌رنگ کرد. البته در ابتدای درمان شاهد زخم‌های سطحی هستیم که بعد از مدتی این زخم‌ها تبدیل به ترمیم‌های پوستی میشود. متأسفانه چون در ایران عمق تتو مشخص نیست و عمدتاً از سوی افراد غیرمتخصص انجام میشود، ممکن است تعداد جلسات پاکسازی طول بکشد.
٢- جوانسازی
از آنجا که روند کولاژن‌سازی پس از ٣٠ سالگی متوقف میشود، می‌توان با استفاده از لیزر، روند ساخت و ساز کولاژن را تحریک کرد. با تابش و نفوذ اشعه لیزر در عمقی از پوست که کولاژن‌سازی در آنجا صورت می‌گیرد، می‌توان زخمی ایجاد کرد که ترمیم این زخم همراه با کولاژن‌سازی میشود. ادامه این روند و افزایش کولاژن باعث سفت شدن و استحکام پوست در سنین بالاتر میشود.
٣- لیپولیز
یکی از کاربردهای جدید و پرطرفدار لیزر در امر لاغری است. به این روش لیپولیز می‌گوییم که در زمینه کاهش وزن و لاغری‌های موضعی انجام می‌گیرد. البته باید توجه داشت این روش هیچ کمکی به کاهش وزن آن‌چنانی نمی‌کند و نباید آن را به‌عنوان راهی سریع و آسان برای کاهش وزن در نظر گرفت. انجام آن زیر نظر متخصص و تنها در بعضی قسمت‌های بدن و به شکل محدود تأثیرگذار است.
حتماً هم برای جلوگیری از عوارض بعدی مانند ایجاد گوشت اضافه باید زیر نظر متخصص باتجربه انجام شود.
٤- رفع موهای زائد
یکی از مشکلات خانم‌ها وجود موهای زائد و عارضه پرمویی است که عمدتاً در چانه اتفاق می‌افتد. با کمک لیزر می‌توان ٨٠ درصد این موها را حذف کرد و البته توصیه می‌کنیم که همیشه ٢٠ درصد موهای باقی‌مانده را بگذاریم بماند؛ زیرا خود عاملی برای تحریک پوست در ترمیم، ساخت و سازهای روتین کولاژن و رنگدانه است.
لیزر و بیماری‌های پوستی
از لیزر برای مسائل متعددی استفاده میشود که در دسته‌بندی کلی می‌توان به درمان بیماری‌های پوستی و روش‌های زیبایی اشاره کرد. در اینجا به نقش لیزر درمانی در کنترل و بهبود بیماری‌ها و عارضه‌های پوستی اشاره می‌کنیم.
١- پسوریازیس
یکی از شایع‌ترین بیماری‌های پوستی در ایران پسوریازیس است که باید اشاره کنیم در حال حاضر هیچ درمان صددرصدی برای بهبود کامل آن وجود ندارد. در مرحله آخر این بیماری درصورتی‌که پزشک نتواند از روش‌های درمانی دارویی پاسخ مناسبی بگیرد، از لیزرها برای بهبود علایم بیماری استفاده می‌کند که همراهی آن با کنترل استرس یکی از بهترین راه‌های جلوگیری از شدت و گسترش پسوریازیس است.
٢- خال‌های عروقی
این عارضه را گاه در صورت بچه‌های کوچک می‌بینیم و لیزر می‌تواند آنها را برطرف کند. ماه‌گرفتگی‌ها هم در همین رده هستند که وقتی بچه‌ها به سن خاصی برسند، پزشک می‌تواند با کمک لیزر از پیشرفت و بزرگ شدن ضایعات جلوگیری کند.
٣- لک حاملگی
این عارضه که هم در زمره بیماری‌ها و هم در زمره عارضه‌های ضدزیبایی شناخته میشود و به آن ملاسما هم می‌گویند، ازجمله عارضه‌های پوستی است که لیزر برای بهبود آن نقش دارد.
این لک وابسته به هورمون است و همزمان با درمان‌های دارویی می‌توان از لیزردرمانی هم استفاده کرد که به کم‌رنگ شدن لک‌ها کمک می‌کند. البته باید گفت از آنجا که بروز آنها هورمونی است، درمان کاملی ندارند و تنها می‌توان لک‌ها را کم‌رنگ کرد. ضمن آنکه برگشت مجدد هم دارد که البته زمان دارد و گاهی ممکن است پس از دو یا حتی ١٠ سال برگردد. برای درمان دارویی همزمان بیمار باید آزمایش‌های هورمونی هم بدهد.
٤- جای جوش بلوغ
این مشکل که به آن آکنه اسکار هم گفته میشود، جای جوش‌های بلوغ در جوان‌هاست که به شکل عارضه‌های پوستی باقی می‌ماند. این اسکار به شکل جای آبله‌مرغان یا فرورفتگی‌هایی بر سطح پوست خودنمایی می‌کند و با لیزرهای جدید می‌توان آن را تا ٨٠ درصد رفع و درمان کرد؛ البته اگر فرد هنوز هم دچار آکنه است، باید همزمان برای درمان آکنه فعالش، درمان دارویی شود.
٥- التهابات پوستی
یکی از لیزرهای موجود برای درمان بیماری‌ها، لیزر کم‌توان است که برعکس اسمش، اتفاقاً قدرت بالایی در روش‌های درمانی دارد و برای مثال، در بهبود التهابات مفصلی از آن استفاده میشود. از این لیزر می‌توان برای درمان بعضی التهابات پوستی نیز استفاده کرد.
برای مثال، در افرادی که سال‌ها پیش از ژل پاژ استفاده کرده‌اند و این ژل عوارضی بلندمدت در آنها ایجاد ایجاد کرده است، وقتی این ژل را از بدن‌شان تخلیه می‌کنیم، برای کاهش التهابات آن از این لیزر استفاده میشود. حتی پس از انجام لیزر لیپولیز هم برای کم کردن التهابات و کبودی‌های پوست بیمار از این لیزر استفاده می‌کنیم.
٦- کک و مک
عارضه کک و مک از بیماری‌های ژنتیک پوستی است که درمان قطعی ندارد؛ اما با لیزر می‌توانیم به کم و کم‌رنگ کردن این ضایعات کمک کنیم. این عارضه بیشتر در افرادی با پوست خیلی سفید وجود دارد و به عبارتی، عارضه افرادی با زمینه پوست اروپایی است؛ کما اینکه کک و مک در نژادهای اروپایی بسیار شایع است.
٧- برص
برص یا ویتیلیگو هم از عارضه‌هایی است که یکی از روش‌های کنترل آن، استفاده از لیزر است. در واقع، این‌طور نیست که فقط با کمک لیزر بتوان کاری برای بهبود این بیماری کرد و باید درمان‌های متنوع، بسته به نوع و شدت بیماری در کنار هم دنبال شوند.
٨- جای سوختگی و زخم
برای بهبود آثار سوختگی، بریدگی‌ها، جراحی، زخم و. نیز می‌توان از لیزر استفاده کرد. لیزرهای جدید به کمک درمان‌های دارویی در بهبود این اسکارها نقش قابل قبولی دارند. البته باید عنوان کنیم که پوست آسیب‌دیده با هیچ لیزری به حالت اولیه‌اش برنمی‌گردد و تنها باید بهبود درصدی را در نظر گرفت.
برای مثال، اگر عمق سوختگی پوست فردی را ٢٠ فرض کنیم، پس از چند جلسه لیزر (و نه تنها یک جلسه) می‌توانیم شدت و عمق این ضایعه را مثلاً به ٥ برسانیم که این مسأله باز هم خیلی خوب است؛ چون هم از نظر زیبایی و هم از نظر کشیدگی‌هایی که روی بعضی مفاصل ایجاد می‌کند، مؤثر است.
درمان لیزر برای چه افرادی مناسب نمی باشد؟
- افراد جوانی که هنوز در مرحله فعال جوش دوران بلوغ (آکنه) می باشند.
- افرادی که پوست بسیار تیره دارند (به علت داشتن رنگدانه های فراوان پوستی و خطر تغییر رنگ پوست پس از لیزر).
- افرادی که بیماری های پوستی مانند پسوریازیس و لوپوس دارند و با تحریک پوستشان ممکن است بیماریشان عود نمایند، کاندیدهای مناسبی برای استفاده از لیزر پوست نمی باشند.
عوارض احتمالی پس از انجام لیزر چه می باشند؟
عوارض می توانند شامل سوزش، خارش، قرمزی، تورم و درد ناحیه عمل لیزر باشند. اگر پس از انجام درمان با لیزر، مراقبت های لازم شامل قرار دادن بسته یخ (Ice Pack) و به کار بردن کرم های ضدالتهاب (البته در مواردی که لازم است) انجام پذیرد، این عوارض تخفیف می یابند. عوارض شدیدتر نظیر عفونت محل عمل، تورم غدد لنفاوی منطقه و ایجاد اسکار معمولا ناشی از عدم تبحر درمانگر و یا به کار بردن دستگاه نامناسب می باشد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر به متخصص پوست و مو و کلینیک پوست و مو و زیبایی و لیزر دکتر مسعود جعفری مراجعه کنید.
همچنین در لینک های زیر مطالب مفیدی را در این زمینه مطالعه کنید.
مهم ترین دانستنی های لیزر جای جوش
مهم ترین نکات بعد از لیزر موهای زائد
https://drmasoodjafari.com/مهم-ترین-نکات-بعد-از-لیزر-موهای-زائد/
نکات قبل از لیزر موهای زائد
کلینیک پوست و مو و زیبایی و لیزر دکتر مسعود جعفری
https://drmasoodjafari.com
درباره این سایت